Na świecie żyje mnóstwo ciekawych zwierząt, jednak błędne wyobrażenie o nich i panujące stereotypy, jakim ulegamy, sprawiają, że nie są one darzone zbytnią sympatią oraz nie stają się obiektem masowego zainteresowania. Przykładem takich gatunków z całą pewnością są szczury i myszy, jakie cieszą się złą sławą. Szczury kojarzone są niemal wyłącznie jako zwierzęta agresywne, roznoszące zarazki i siejące spustoszenie. Z kolei myszy, to zdaniem wielu osób jedynie małe, brudne szkodniki. Opinie te w większości nie są bezpodstawne, ale na pewno myszy, jak również szczury, są niezwykle ciekawymi i nierzadko budzącymi zachwyt stworzeniami.
Dlaczego szczury opanowały naszą planetę?
Szczury posiadają niesamowite zdolności adaptacyjne, dzięki czemu zasiedliły olbrzymią liczbę różnorodnych środowisk. Mówi się, że obecnie na jednego człowieka przypada statystycznie kilka szczurów, co obrazuje ogrom populacji tego gatunku. Bardzo wysoki stopień inteligencji tych zwierząt, a także niebywała zwinność, to kolejne czynniki, które umożliwiły szczurom tak dużą ekspansję. Dojrzałość płciową osiągają już po trzech miesiącach od chwili narodzin. Samica szczura otacza swoje potomstwo dużą troskliwością. Co ciekawe, jej mleko zawiera kilka razy więcej białka i tłuszczu, niż mleko od krowy. Mają zdolność wykonania skoku nawet z 3. piętra (10 m), co jest odpowiednikiem ok. 60-metrowego skoku z wysokości w przypadku człowieka.
Szczur i człowiek, czyli "związek symbiotyczny"?
Wiadomo, że szczury do perfekcji wykorzystują sąsiedztwo człowieka do realizacji własnych celów. Warto jednak wspomnieć, że szczury od wielu lat wykorzystywane są w badaniach laboratoryjnych, co w efekcie pozwoliło na wdrożenia niezliczonej liczby leków, opracowanie wielu procedur medycznych oraz poznanie specyfiki różnych stadiów chorobowych. Jakkolwiek dziwnie to brzmi, oba gatunki korzystają na tej wzajemnej "relacji".
Kilkadziesiąt gatunków szczurów
Na świecie rozróżniono i sklasyfikowano około 50 gatunków szczurów. Jednym z liczniejszych i powszechniej występujących gatunków, również w naszym kraju, jest szczur wędrowny. Występuje wszędzie tam, gdzie funkcjonują ludzie i w zakresie bytowania, wykorzystuje infrastrukturę wytworzoną przez człowieka (m. in. budynki, kanały, podpiwniczenia). Dorosłe osobniki osiągają nawet 40 cm długości (wraz z ogonem) i wagę nawet pół kilograma. Szczury wędrowne rozmnażają się przez cały rok, ciąża trwa z reguły 3 tygodnie, a w trakcie 12 miesięcy samica może wychować nawet 60 młodych (ok. 7 miotów). Ten gatunek jest najbardziej aktywny z chwilą nastania ciemności, prowadzi naziemny tryb życia, jednak jego przedstawiciele są też doskonałymi pływakami. Łączą się w stada o liczebności do 200 osobników, przeciętnie żyją do czterech lat. Są zwierzętami wszystkożernymi. Mają świetny węch, potrafią wyczuwać także niestabilność podłoża, nieźle orientują się w ciemności (poprzez dotyk łap oraz włoski czuciowe), natomiast ich zmysł wzroku jest dość słaby. W komunikacji wykorzystują różnego rodzaju dźwięki, jak również tzw. "mowę ciała" (specyficzne pozy).
Kolejnym, występującym w Polsce, przedstawicielem gatunku, jest szczur śniady. Jest on mniejszy od szczura wędrownego, ale ma za to większe uszy i dłuższy ogon, z pomocą którego doskonale potrafi się wspinać. Umaszczenie szczura śniadego może być różne - od szarej, do czarnej barwy. Często traci swoje terytoria na rzecz swojego większego krewniaka.
Dosyć licznie występującym gatunkiem jest też szczur polinezyjski, zamieszkujący głównie obszary azjatyckie, ale można go spotkać również w Nowej Zelandii czy na Hawajach. Ciekawostką jest fakt, że samica szczura polinezyjskiego ma aż 8 par sutków, podczas, gdy wspomniane wcześniej gatunki o dwie mniej. Bardzo często buduje swoje gniazda na drzewach, żyje stosunkowo krótko, bo tylko około kilkunastu miesięcy. Populacja szczura polinezyjskiego, jak i pozostałych, nie jest zagrożona, a Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody nadała mu status gatunku "najmniejszej troski", w przeciwieństwie do np. szczura palmowego, któremu grozi wyginięcie. Istnieje jeszcze wiele różnych gatunków szczurów, m. in.:
- szczur królowej
- himalajski
- żałobny
- skromny
- błotny
- nikobarski
- gruby i inne
Myszy wokół nas
Na świecie można też spotkać ponad mnóstwo gatunków myszy. Wśród najbardziej pospolitych przedstawicieli tych ssaków, wyróżnić należy przede wszystkim mysz domową, leśną oraz polną. Najmniejszym reprezentantem myszy jest badylarka, która mierzy 5-7 cm i waży zaledwie ok. 10 gramów.
Mysz leśna zamieszkuje głównie lasy mieszane i liściaste. Ten bardzo płochliwy gryzoń żeruje głównie o zmierzchu, a żywi się nasionami traw, owocami leśnego runa, a także owadami. Długość jego ciała dochodzi do 13 cm, a waga sięga 60 gramów. Samica w ciągu roku wydaje na świat od 2 do 4 miotów, a w każdym z nich od 3 do 8 młodych, które po maksymalnie 3 tygodniach opuszczają norę i zmuszone są radzić sobie od tej pory już same.
Mysz polna jest nieco mniejsza, niż leśna i najczęściej widywana jest z kolei na polach oraz w pobliżu obszarów rolniczych. Jej ciąża trwa ok. 22 dni, dojrzałość płciową osiąga po ok. 8 tygodniach, a średnia długość życia myszy polnej to 18 miesięcy.
Najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem jest natomiast mysz domowa, która bytuje na wszystkich kontynentach. Jest bardzo zwinnym, skocznym i szybkim zwierzęciem, aktywnym zazwyczaj w porze nocnej. Mysz domowa jest krótkowidzem, ma jednak doskonale rozwinięty zmysł słuchu, a komunikacja wewnątrz grupy odbywa się za pośrednictwem ultradźwięków, jak również feromonów. Pośród mnóstwa gatunków myszy, wymienić można jeszcze np.:
- myszy skalne
- indyjskie
- nadrzeczne
- gładkowłose
- wstydliwa
- sawannowa
- etiopska
- śródziemnomorska i inne
Niektóre podgatunki, podobnie jak szczury, wykorzystywane są do badań laboratoryjnych.